Terdid

Sözü, karşısındakini merakta bırakacak, ilerisinin ne olacağını sezdirmeden sürdürdükten sonra, beklenmedik ve çarpıcı bir şekilde sonuca bağlamaktır.

…

Geldiler beklenen çiftler ormana

Duruyor iki genç, ne hoş, yan yana

Bir kurşun kadına bir de çobana

Çınlasın yıllarca orman be Ali

 wqaq

Görünce uzanmış yar kucağına

Boynunu dolamış zülfü bağına

Kurşunu kahpeye atacağına

Kendine çevirdin… Aman be Ali! (F. Nafiz; Ali)

İrsal-i mesel

Sözü inandırıcı ve etkili kılmak için atasözü veya atasözü değerinde özlü sözlerle örnekler vermektir. Ziya Paşa’nın terkib-i bendinde çokça görülür.

Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir

Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir (Z. Paşa).

 

Allah’a sığın şahs-ı halîmin gazabından

Zira yumuşak huylu atın çiftesi pektir.(Z. Paşa)

 

Geldimse ne var ben şuara bezmine ahir

Âdet budur ahirde gelir bezme ekâbir (?)

İktibas

Söze, anlamı pekiştirmek amacıyla ayet, hadis ya da bunlardan parçalar almaktır.

 

Tefrik

İki şey arasındaki ayrımları belirtmektir.

İstidrak

Birini över gibi görünüp yermek ya da yerer gibi görünüp övmektir. İkiye ayrılır:

 

1. Yererek övme: Yerer gibi görünüp övmektir.

 

Dehrde anlamayıp bilmediği ola meğer

Tama’ u buğz u nifak u hased ü gadr u sitem.

 

Burada bir şeylerden anlamadığını söyleyerek önce yerer gibi görünüyor, ama sonra saydıkları kötü şeyler olduğu için övmüş oluyor.

 

2. Överek yerme: Över gibi görünüp yermektir.

 

Hüsnüne hiç diyecek yok amma

Nigehi ok gibi işler cana

 

Burada güzel olduğu söylenerek över gibi yapılıyor, ama sonra bakışının sertliğinden bahsedilerek yeriliyor.

İltifat

Söz arasında sözü hitap edilen kişiden başka birine yöneltmektir.

Diğer Anlam Sanatları