Anlatım Bozukluklarının Nedenleri ve Düzeltilmesi

Gereksiz sözcükler

• Yinelemeler: Özdeş anlamlı dil öğelerinin bir arada kullanılmasının yol açtığı anlatım bozukluğudur.

 

• Dilimiz yeni sözcük türetmeye son derece elverişli ve müsaittir.

 

• Bu cümlelerdeki “elverişli” ve “müsait” sözcükleri özdeş anlamlı dil öğeleridir.Cümle bu sözcüklerde sadece biriyle kurulmalıydı.

<<<İyi ve Doğru Bir Anlatımın Özellikleri>>>

Yanlış anlamda sözcük kullanımı

 

• Birbirleriyle karıştırılan sözcükler:Anlamları ayrı bazı sözcükler,aynı kökten türedikleri ya da birbirlerini andırdıkları için karıştırılır.Bazen de bu özellikleri taşımasalar da aynı anlama geldikleri sanılarak birbirinin yerine kullanılır.

 

• Bugüne kadar önüne çıkan olasılıkları değerlendirememişti.

 

• Olasılık sözcüğü ihtimal sözcüğünün Türkçe karşılığıdır.Bu cümlede olasılık sözcüğünün kullanımı yanlıştır.Bu sözcük yerine “olanak”, “imkan” sözcüklerinden birinin kullanılması gerekirdi.

 

• Anlamca uygun olmayan sözcük kullanımı: Her sözcüğün bir ya da birkaç anlamı vardır.Yazarın,anlam inceliklerini iyi tartması ve belirtmek istediği düşünceyi eksiksiz karşılayacak sözcüğü dikkatle seçmesi gerekir.

 

• Günde iki paket sigara içmesi,sağlığının bozulmasını sağlayacaktır.

 

• “Sağlamak”, elde edilmesi istene şeyi olumlu bir sonuca ulaştırmaktır.Bu cümlede, istenmeyen bir durumdan söz edilmektedir.bu nedenle “sağlayacaktır” yerine “yol açacaktır”getirilerek cümle kurulmalıydı.

 

Yapıları yanlış olan sözcükler

• Dilbilgisi kuralların aykırı biçimde türetilen,yapıları yanlış olan sözcüklerin kullanımı anlatım bozukluğuna yol açar.

 

• İthalat,piyasayı kontrol edenlere bırakılmazsa, fiyat denetim altına alınabiliniyor.

 

• Bu cümlede “alınabiliniyor” sözcüğü, “alınabiliyor” biçiminde söylenmeliydi.Çünkü,

• Türkçe’de çatı eki “al-“ köküne, kişi ve zaman eki de “bil-“ köküne gelir.

 

Yanlış yerde bulunan sözcükler

 

• Sözcüklerin, cümle içinde bulunmaları gereken yerden başka bir yerde bulunması, anlamın bulanık olmasına yol açar.Bazen de amaçlanan dışında bir anlamın ortaya çıkması ya da sözün hiç anlaşılmaması sonucunu doğurur.

 

• *Başkan, henüz eylülde adaylığını koyup koymayacağını bildirmemişti.
• Yeni durağa gelmiştim.

 

• Bu iki cümlede, “henüz” ve “yeni” kelimeleri yüklemden önce kullanılmalıdır.

 

Çelişen sözler

 

• Bir anlatımda anlamca çelişen sözcüklerin,sözlerin kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar

 

• Sınavda tabii ki tüm soruları okuyacağını sanıyorum.
• Bu olaya kesinlikle tepki göstereceğini tahmin ediyorum.

 

• Bu cümlelerdeki “tabii ki” ile “sanıyorum”; “kesinlikle” ile “tahmin ediyorum” sözleri anlamca çelişmektedir.Bu nedenle anlatımın bozulduğu görülmektedir.

 

Gereksiz yardımcı eylemler

 

• Kimi anlatımlarda, gereksiz yardımcı eylemler kullanılmaktadır.

 

• Demokrasiye geçiş sürecinde darboğazları aşacağımızı umut ediyorum.
• Paltonu giymezsen hasta olursun.

 

• Birinci cümlede “umut ediyorum” yerine “umuyorum”; ikici cümlede ise “hasta olursun” yerine “hastalanırsın” kullanılmalıydı.
• Gereksiz yardımcı eylem kullanımı genellikle şu sözlerde görülmektedir.
• *Kuşku etmek- kuşkulanmak *Başvuru yapmak- başvurmak
• *Etki etmek- etkilemek *istek alan- istenen

Tamlama yanlışları

• Tamlama yanlışları; ad ve sıfat görevinde kullanılan sözcüklerin aynı tamlanana bağlanmasından; ad tamlamalarında “tamlayanın” söylenmemesinden; sayı çokluğu gösteren sıfatlarla yapılmış sıfat tamlamalarında ada çoğul eki getirilmesinden kaynaklanır.

 

• Bu derste belgisiz ve soru zamirlerini işledik.(belgisiz zamirleri ve soru zamirlerini)
• Birçok sorunları olan bu gence hepimiz yardım ediyorduk.(bir çok sorunu)

 

Özne yanlışları

• Özne yanlışları, cümlede, özne eksikliği ya da özne olamayacak bir sözcüğün özne gibi kullanılması durumlarında görülmektedir.

 

• Üniversitelerimizin içinde bulunduğu durum düzeltilmedikçe, çağdaş üniversite olma niteliğini büsbütün yitirecektir.

 

• Bu cümledeki “düzeltilmedikçe” eylemsisinin öznesi, “Üniversitelerimizin içinde bulunduğu durumdur”.Bu özne “yitirecektir” yüklemi için uygun değildir.Bu nedenle çağdaş sözcüğünden önce “üniversitelerimiz” öznesinin getirilmesi gerekir.

 

Yüklem yanlışları

 

• Yüklem yanlışları; eylem, yardımcı eylem, eylemsi, ekeylem eksikliğinden; bağlı cümlelerin yüklemleri arasında kip, kişi, çatı uyumsuzluğundan kaynaklanır.

 

• Ben tiyatroyla, kızım baleyle ilgilenir.(Ben tiyatroyla ilgilenirim, kızım …)
• Hangisinin başarılı,hangisinin başarılı olmadığı bu yarışmada belli olacak.
• (Hangisinin başarılı olduğu, hangisinin başarılı olmadığı….)
• Handan sevimli, içten ama çalışkan değildi.(Handan sevimli,içtendi ama çalışkan….)

 

Tümleç yanlışları

 

• Tümleç yanlışları; aynı tümleçleri alması gereken yüklemlerle kurulan, yancümlelerin yüklemleri için uygun olmayan tümleçlerin kullanıldığı cümlelerde görülür.

 

• Tiyatroyu çok seviyor, fakat gidemiyordu.

 

Bu cümlede “tiyatroyu” nesnesi, cümlenin ikinci yüklemi için uygun değildir. “Tiyatroyu gidemiyordu” denmez. Bu cümlenin düzeltilebilmesi için “tiyatroya” dolaylı tümlecinin